Angststoornis

Angst is een normale emotie die we allemaal kennen. Als je in gevaar bent, bedreigd wordt of schrikt van een geluid of brandlucht is angst een normale reactie. Het maakt dat je tot actie komt in een situatie. Wanneer de gebeurtenis echter niet bedreigend is of je maakt je te veel zorgen over een situatie waarover iedereen het eens is dat er geen dreiging is, gaat angst in de weg staan. Het kan je steeds meer belemmeren in je leven waardoor je last hebt van een angststoornis.

Het verschil tussen angst en een angststoornis is moeilijk. Je kunt van abnormale angst spreken als je een angst voelt die zich naar verhouding te intens, te vaak en te langdurig voordoet. Die angstige gevoelens kunnen je gaan belemmeren in het dagelijks leven. In het ergste geval ga je steeds meer situaties vermijden om te voorkomen dat je angstig wordt of een paniekaanval krijgt. Bijvoorbeeld niet naar de supermarkt durven gaan of zelfs nergens meer naar toe durven gaan. De gevolgen kunnen zeer ernstig zijn zowel voor jou als ook voor je partner of familie. Een ander belangrijk kenmerk van abnormale angst is verwachtingsangst. Het gaat dan om angst die je oproept door iets in de toekomst te verwachten. Vooruitlopen in de tijd kan zich alleen voordoen in je gedachten. Je roept allerlei doemdenkbeelden op of trekt rampzalige conclusies over iets wat nog feitelijk dient te gebeuren. Je ervaart de angst al terwijl het gevaar zich nog niet voordoet. Je kan vervallen in vicieuze cirkels die de angst in stand houden. Een vicieuze cirkel kenmerkt zich door een ‘angst-voor-de-angst’ of zelfs door een ‘angst-voor-de-angst-voor-de-angst’.

Een angststoornis is een verzamelnaam van vele soorten angsten. De bekendste kenmerken die bij een angststoornis horen zijn klachten zoals vrees, bezorgdheid en problemen met handelen en denken.

Daarbij treden lichamelijke klachten op die erg belemmerend kunnen zijn in je dagelijks leven. Zo kun je last hebben van transpireren, ademhalingsproblemen, hartritmestoornissen en duizeligheid op onverwachte momenten.

Welke vormen van een angststoornis

Er zijn veel soorten angststoornissen waar je last van kunt hebben. Volgens de DSM IV, een statistisch classificatiesysteem van stoornissen, horen daar criteria bij waaraan je moet voldoen. De meest voorkomende angststoornissen zijn de paniekstoornis, specifieke fobie, sociale angststoornis, obsessief-compulsieve stoornis, posttraumatische stress stoornis en de gegeneraliseerde angststoornis. Andere angststoornissen zijn hypochondrie, angststoornis ten gevolge van het gebruik van alcohol of drugs, angststoornis door een lichamelijke aandoening en de acute stressstoornis. Elke vorm van angststoornis heeft zijn eigen kenmerken en symptomen. Hoe de angststoornis zich ontwikkelt hangt ook af van je kwetsbaarheid en omstandigheden. 

Paniekstoornis

Een paniekaanval kan wel eens voorkomen en is niet fijn om mee te maken. Er ontstaat plotseling een intense angst die binnen 10 minuten een maximum bereikt. Allerlei klachten treden op zoals hartkloppingen, transpireren, trillen, beven, gevoel van ademnood, pijn op de borst, misselijkheid, buikklachten, gevoel van duizeligheid, gevoel van onwerkelijkheid, angst de zelfbeheersing te verliezen, angst om dood te gaan, verdoofd gevoel of opvliegers. Je hebt last van een paniekstoornis als de paniekaanvallen regelmatig en onverwacht terug komen. Ook ben je ongerust over het krijgen van een nieuwe aanval of heb je grote zorgen over de gevolgen van de paniekaanval. Je gaat je anders gedragen vanwege de paniekaanvallen.

De paniekstoornis kan samengaan met een angst om op een plaats te zijn of in een situatie waaruit je denkt dat weggaan niet mogelijk is of waar geen hulp is als je de paniekaanval krijgt. Je bent bijvoorbeeld bang om alleen thuis te zijn, in een rij te wachten, op een brug te staan, in een winkel te zijn of te reizen met een bus, auto of trein. We noemen dat ook wel agorafobie. Beter bekend als straatvrees of pleinvrees.

Specifieke Fobie

Bij een fobie ben je overdreven bang voor een situatie, dier of voorwerp. Je hebt bijvoorbeeld buitensporige angst voor de tandarts, kleine ruimtes, vliegen, hoogten, spinnen, bloed zien of een injectie krijgen. Als je daarmee te maken krijgt, heb je bijna zonder uitzondering last van een paniekaanval. Je weet wel dat je angst overdreven en onredelijk is maar je angst wint van je verstand. Vermijding van deze voorwerpen, dieren of situaties kan grote gevolgen hebben voor jouw functioneren op je werk of in je sociale contacten. 

Obsessief-Compulsieve stoornis

Iemand met een obsessief-compulsieve stoornis heeft last van dwanggedachten (obsessies) en/of dwanghandelingen (compulsies). Omdat deze vaak samen voorkomen wordt ook wel gesproken van een obsessieve compulsieve stoornis (OCS). Dwanggedachten zijn hardnekkige en steeds terugkerende gedachten die je zelf als onvrijwillig en oncontroleerbaar ervaart. Vaak vindt je die gedachten zelf ook overdreven en vreemd maar luister je er wel naar. Dwanghandelingen zijn bepaalde handelingen of rituelen die je steeds moet uitvoeren, bijvoorbeeld controleren of schoonmaken. Vaak ben je dan ook bang dat er iets ergs gaat gebeuren wanneer je die handelingen niet uitvoert. Je bent veel tijd kwijt met het uitvoeren van handelingen waardoor je niet meer toekomt aan je dagelijkse activiteiten. Dat kan grote gevolgen hebben in je leven. Je durft bijvoorbeeld anderen geen hand meer te geven uit angst voor besmetting. 

Sociale Angststoornis

Bij deze angst gaat het vooral om angst om kritisch te worden beoordeeld door anderen. Voorbeelden hiervan zijn spreken in het openbaar, bij een vergadering aanwezig zijn, in een restaurant eten, naar een feestje gaan of met onbekenden omgaan. De angst uit zich in gespannenheid, verstijven of piekeren over wat andere mensen zullen denken. Je bent bang om een domme opmerking te maken of even geen antwoord op een vraag te hebben. Steeds meer ben je geneigd om je terug te trekken of je af te sluiten. 

Post Traumatische Stress Stoornis (PTSS)

Iedereen maakt wel eens een nare gebeurtenis mee maar in dit geval gaat het om blootstelling aan een traumatische ervaring die een feitelijke dreiging of ernstige verwonding met zich heeft meegebracht. Voorbeelden zijn verkrachting, fysiek en geestelijk geweld, ernstige ongelukken en oorlogservaringen. Nadat dit trauma is opgetreden kun je last blijven houden van intense angst, afschuw of hulpeloosheid. Je beleeft de traumatische gebeurtenis voortdurend opnieuw doordat je bijvoorbeeld last hebt van terugkerende nare herinneringen, dromen of nachtmerries. Het ook zijn dat je handelt of voelt alsof die nare traumatische gebeurtenis opnieuw plaatsvindt. Je vermijdt situaties of gesprekken die jou doen denken aan het trauma. Mensen met PTSS hebben vaak last van verhoogde prikkelbaarheid, sterke schrikreacties en overmatige waakzaamheid.

Gegeneraliseerde Angststoornis

Bij deze vorm van angst heb je gedurende langere tijd vaak last van buitensporige angst en bezorgdheid over een aantal gebeurtenissen of activiteiten zoals werk of schoolprestaties.

Het onderwerp waarover je piekert, is steeds verschillend. Je vindt het bovendien moeilijk om de angst of bezorgdheid in de hand te houden. Deze angst of bezorgdheid heeft niets te maken met een paniekaanval, sociale situatie of met andere klachten.

Wel herken je een aantal klachten zoals rusteloosheid, irritatie, prikkelbaarheid, concentratieproblemen, spierspanning en slaapproblemen.

Oorzaak van een Angststoornis

Niet iedereen met angst is even bang. Waarom de één wel een angststoornis ontwikkelt en de ander niet is onduidelijk. De reden hiervan is dat vele oorzaken een rol kunnen spelen. Achter elke stoornis schuilt een persoonlijk verhaal. Uit onderzoek blijkt dat de hersenactiviteit een rol kan spelen in het ontwikkelen van angsten en depressies. Emoties kunnen het evenwicht in de hersenen beïnvloeden en omgekeerd. Positief ervaren emoties lijken een gunstige uitwerking te hebben terwijl negatief ervaren emoties nadelig lijken. Erfelijkheid speelt een rol. Iemand met een ouder met een angststoornis heeft meer kans op een angststoornis. Of iemand die erfelijk belast is ook daadwerkelijk een angststoornis krijgt, hangt echter van meer oorzaken af. Sociale factoren zijn ook van invloed op het krijgen van een angststoornis. Een fobie ontstaat soms na een gebeurtenis die traumatisch of beangstigend is voor iemand. Bijvoorbeeld aangevallen worden door een dier, vastzitten in een lift, of bijna uit een raam vallen. Het kan ook zijn dat iemand een specifieke fobie ontwikkelt na getuige te zijn geweest van een ingrijpende gebeurtenis die een ander overkomt. Bij het ontstaan van de angststoornissen is er altijd sprake van een negatieve of stressvolle gebeurtenis. Andere ingrijpende of stressvolle gebeurtenissen in je leven kunnen nog steeds van invloed zijn. Jouw karakter en persoonlijkheid bepalen ook voor een groot deel hoe je met situaties omgaat en hoe je traumatische gebeurtenissen verwerkt.

Hoe vaak komt een angststoornis voor 

Uit een bevolkingsonderzoek blijkt dat in 2011 bijna 1.1 miljoen mensen last hebben van een angststoornis en is gemiddeld hetzelfde aantal vergeleken met andere Europese landen ( BRON NEMES-II, Volksgezondheidenzorg.info). Vrijwel alle angststoornissen komen meer voor onder vrouwen dan onder mannen. Dit is onafhankelijk van de leeftijd. Op alle leeftijden is vooral het aantal personen met fobieën erg hoog. Het aantal mensen die zich bij de huisarts meldt met angststoornissen is veel lager maar neemt de laatste jaren wel toe.

Behandeling van een Angststoornis

De voorkeursbehandeling bij angststoornissen is Cognitieve Gedragstherapie en EMDR. De psychotherapeutische behandeling kan gecombineerd worden met medicatie en hangt af van de ernst van de klachten. De medicijnen worden voorgeschreven door de huisarts en of psychiater.

Terugval Angststoornissen

Uit onderzoek blijkt dat het terugvalpercentage hoog is en varieert tussen 40 en 60% binnen 12 jaar. Na behandeling met Cognitieve Gedragstherapie zoekt ongeveer 2/3 opnieuw hulp binnen 2 tot 14 jaar. Een preventieplan is dan ook zeer belangrijk. In Psychologenpraktijk Graus besteden we veel aandacht aan een preventieplan wat bij jou past. Zo leer je sneller signalen te herkennen en blijf je werken aan jezelf nadat de behandeling beëindigd is.